SEWERYN KUŚMIERCZYK
Dwie wersje filmu Faraon
Rozdział jest poświęcony porównaniu dwóch reżyserskich wersji Faraona z 1966 roku: 176 minutowej i 145 minutowej, poddanej w 2012 roku rekonstrukcji cyfrowej. Taki rodzaj analizy jest zasadny ze względu na dużą rolę nadawaną przez Jerzego Kawalerowicza montażowi w Faraonie, co zostało potwierdzone przez jego współpracowników. Podstawą analizy porównawczej 80 dokonanych przez reżysera skrótów jest projekcja równoległa obu wersji filmu.
Blisko połowa wprowadzonych poprawek to niemające większego znaczenia dla wymowy filmu skróty początku lub zakończenia poszczególnych ujęć. Niektóre z nich wiążą się ze skróceniem dialogów. Nie narusza to sensu scen, a niekiedy wprowadza widza wprost w ich istotę, co potwierdzają omówione przykłady: rozmowa Ramzesa z Tutmozisem na wydmach, rozmowy Ramzesa z ojcem i wielokrotna ingerencja reżysera w dialog w scenie wykładu Pentuera.
Na wybranych przykładach zostały omówione zmiany montażowe podkreślające emocje i przeżycia postaci: Pentuera w scenie manewrów, Ramzesa w scenie przyjmowania poselstwa Sargona oraz kapłana Samentu w czasie przejścia przez labirynt.
Osobny podrozdział omawia znaczenie usuniętej kilkuminutowej sceny rozmowy Pentuera z Herhorem w czasie obserwacji słońca, w której są przedstawione argumenty kapłanów w sporze z Ramzesem, co ma duże znaczenie dla oceny postępowania bohaterów filmu przez widzów.
Zostało także poddane omówieniu zasadne usunięcie przez reżysera „obcej” w stosunku do innych fragmentów filmu przestrzeni zewnętrznej przez wycięcie scen: przed domem Rabsuna, sceny, w której Ramzes odwiedza obóz żołnierzy asyryjskich oraz sceny wydania wyroku śmierci przez strażników labiryntu na Mefresa i Lykona.
W skrótach wprowadzonych w ujęciach scen manewrów na pustyni przedstawione zostały zmiany, które pozbawiły widzów możliwości odczucia pogłębionego doświadczenia obrazu nieprzyjaznej dla człowieka pustyni, istniejącego w dłuższej wersji Faraona dzięki obecności – w długim czasie trwania ujęć – wysiłku pokonywania jej przez filmowe postacie.
Wskazane są też liczne cięcia wprowadzone przez reżysera we fragmentach scen obrazujących rytuały i ceremonie starożytnego Egiptu.
Ostatni podrozdział omawia – na przykładzie wyciętych ujęć przed wtajemniczeniem Ramzesa w świątyni Hathor – proces postępowania redukcyjnego Jerzego Kawalerowicza. Przywołane zostały fragmenty dwóch wersji scenariusza i scenopisu Faraona oraz stenogram wykładu reżysera z 17.03.1966 r., w którym omówił on szczegółowo ten fragment filmu.