AGNIESZKA KORYCKA
Tkanie nowego człowieka. Analiza i interpretacja filmu Aleksandra w reżyserii Aleksandra Sokurowa
Rozprawa podkreśla symboliczny wymiar dzieła, który odsłania się w trakcie badania pozostających we wzajemnych zależnościach płaszczyzn analitycznych. Tworzą je podstawowe kategorie świata przedstawionego: czas, przestrzeń oraz postać filmowa wraz z jej światem wewnętrznym. Szczególna uwaga została zwrócona na filmowe środki wyrazu: scenografię, grę aktorską, kostium, kolorystykę, pracę kamery, dźwięk, montaż. Budują one wymienione wyżej płaszczyzny i współtworzące wpisaną w obraz filmowy sieć znaczeń.
W tekście została przedstawiona droga reżysera do Aleksandry, na którą złożyły się tworzone wcześniej filmy dokumentalne oraz biografia reżysera dorastającego w rodzinie wojskowej. Zaprezentowany został również rozbudowany stan badań obejmujący zarówno teksty wydane w Polsce, jak i za granicą.
Zastosowana metoda badawcza stawia sobie za cel przedstawienie w sposób spójny rudymentów archetypu Wiecznej Kobiecości w filmie Aleksandra. Szczegółowa analiza antropologiczno-morfologiczna, wraz z towarzyszącą jej interpretacją przez zintegrowaną pracę środków wyrazu filmowego dowodzi genetycznej jedności reżyserskiej idei, która odnosi się do ciągłego ścierania pierwiastka męskiego i kobiecego w filmowym świecie przedstawionym.
Wywód uzupełniają cytaty z opowiadania filmowego Aleksandra z książki Aleksandra Sokurowa W centire okieana przytaczane w tłumaczeniu autorki.
Bohaterka jest centralną figurą, w której widać proces integracji pierwiastków męskich i kobiecych. O tych ostatnich mówią subtelne elementy kostiumu Aleksandry, takie jak rubinowe kolczyki oznaczające wewnętrzne dostojeństwo, kwiecisty wzór na sukni, w której Aleksandra jawi się jako symbol życia, Matka Ziemia, do której pragną przylgnąć młodzi żołnierze. O cechach męskich świadczy siła bohaterki, jej gesty, scena celowania broni w czołgu itp.
W warstwie symbolicznej – nawiązującej do przekazów folklorystycznych, gdzie tworzenie nowego życia utożsamiano z tkaniem nowego człowieka – poszczególne sceny w filmie odpowiadają cyklowi czynności tkackich prowadzących do tworzenia tkaniny, która jak płótno lub warkocz staje się symbolem jednego ciała, wspólnego krwioobiegu, oznaczającego ciągłość pokoleń, ale też konieczność pamięci o przodkach i odpowiedzialność za potomków.
Ślady obecności pierwiastka męskiego i kobiecego wpisane są w filmową czasoprzestrzeń, a echa słyszalne w warstwie dźwiękowej. Podróż bohaterki jest wyprawą prowadzącą przez orbis exterior – to co nieczyste, złe i obce do orbis interior, czyli tego, co piękne, oswojone i znane, obecne we wnętrzu każdego człowieka.