PAWEŁ STROIŃSKI
Faraon. Od powieści do scenopisu
Artykuł analizuje długi proces przenoszenia powieści Bolesława Prusa Faraon na ekran. Film, który miał swoją premierę w 1966 roku, nie był pierwszą próbą adaptacji utworu. Początkowe materiały literackie, napisane na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, są omawiane w rozdziale po raz pierwszy, począwszy od trzech nowel po napisany przez „kolektyw twórczy” scenariusz, który nie został skierowany do produkcji.
Materiały literackie do ostatecznej adaptacji Jerzego Kawalerowicza, w tym konspekt reżysera, dwie wersje scenariusza i ostateczny scenopis są opisywane i analizowane w kontekście powieści Prusa i zrealizowanego filmu w jego cyfrowo odrestaurowanej wersji. Wstępne porównanie powieści i filmu koncentruje się na różnicach między nimi, które są związane głównie z epizodami i wątkami pominiętymi przez filmowców.
Analiza i interpretacja pierwszych prób adaptacji powieści pokazuje znacznie bardziej twórcze podejście do struktury narracji powieści. Podczas gdy pierwsze dwie nowele, napisane przez Tadeusza Borowskiego i Zbigniewa Mitznera, są bliskie wiernemu podsumowaniu literackiego oryginału, trzecia nowela, która stała się podstawą do napisania scenariusza, przyjmuje odmienne podejście. Wśród zastosowanych technik adaptacji znajduje się zestawienie i połączenie epizodów z powieści, w celu stworzenia silniejszej narracji wizualnej. Zmiany te powodują również, że adaptacja jest bliższa, w swojej antyreligijnej postawie, klimatowi politycznemu, w którym powstawał scenariusz.
Najczęściej stosowaną przez Jerzego Kawalerowicza i Tadeusza Konwickiego techniką adaptacji jest rezygnacja z wielu scen, w tym niektórych szczególnie ważnych dla powieści, jak wykład kapłana Pentuera. Została także pominięta postać kapłana Menesa. Szczególnie interesujące są różnice między scenariuszem a scenopisem, przy czym ten ostatni jest bardziej szczegółowy w opisie ruchu i zachowania postaci. Rozdział przynosi obszerną analizę i interpretację materiałów literackich, które utorowały drogę do produkcji Faraona.