SEWERYN KUŚMIERCZYK
Przemiana wewnętrzna bohatera w filmie Panny z Wilka Andrzeja Wajdy
Film Panny z Wilka jest adaptacją opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pod takim samym tytułem. Rozprawa analizuje i interpretuje sposób przedstawienia w dziele filmowym przemiany wewnętrznej głównego bohatera Wiktora Rubena, związanej z wkraczaniem przez niego w drugą połowę życia.
Zostały przedstawione różnice pomiędzy utworem literackim a scenariuszem i scenopisem filmu oraz wskazane obecne w filmie nawiązania do innych utworów Iwaszkiewicza. Zastosowana metodologia – analiza antropologiczno-morfologiczna – objęła wykorzystane przez reżysera środki wyrazu filmowego, ze szczególnym uwzględnieniem scenografii, sztuki operatorskiej, warstwy sonorystycznej i wykorzystanej w filmie muzyki Karola Szymanowskiego. Omówione zostało podobieństwo obecnego w filmie sposobu obrazowania do malarskiej techniki akwarelowej, ze zwróceniem szczególnej uwagi na obecność bieli. Wykorzystane zostały informacje dotyczące realizacji filmu.
Dokładnie omówiono strukturę i kompozycję filmu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na obecność prologu i spinającej dzieło klamry, w której pojawia się Jarosław Iwaszkiewicz. Analizie została poddana obecna w filmie formuła narracyjna rozpoznana jako filmowa realizacja mowy pozornie zależnej. Omówione zostały środki wyrazu, dzięki którym ten rodzaj narracji mógł pojawić się w utworze filmowym.
Interpretacja osadza film Panny z Wilka w szerokich kontekstach kulturowych i antropologicznych. Omówione zostały kategorie czasu i przestrzeni. Zostały wskazane i poddane interpretacji obecne w dziele motywy mitologiczne i odwołania do psychologii głębi ze zwróceniem uwagi na występowanie postaci archetypowych. Została przedstawiona, zgodnie z koncepcją Arnolda van Gennepa, występująca w filmie struktura obrzędu przejścia wraz z omówieniem jego kolejnych faz i ich znaczeniem dla przemiany wewnętrznej bohatera. Postacie występujących w filmie kobiet, tytułowych „panien z Wilka” zostały omówione w odniesieniu do typów temperamentów zaproponowanych przez Hipokratesa.
Uważną analizą został objęty sposób filmowego uformowania postaci Tuni (gra aktorska, rola kostiumu, dubbingu) oraz sceny, w których ta postać występuje.
Szczegółowa analiza sceny przeprawy promem przez rzekę pozwoliła ukazać obecne w filmie, bliskie twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, odczytywanie biegu ludzkiego życia jako rytmu następujących po sobie pór roku.